Adam Nita
Teoretyczne i normatywne wyznaczniki sprawiedliwego opodatkowania
Streszczenie
Sprawiedliwość jest pojęciem cechującym się daleko idącą wieloznacznością i znaczną złożonością. Na gruncie prawa podatkowego ostatecznie wykształcił się jednak kanon sprawiedliwości podatkowej oparty na dwóch podstawowych filarach: powinności ustawowego kształtowania konstrukcji podatku oraz na nakazie równego obciążenia podatkowego. Dyrektywa nakazująca nakładanie obowiązków podatkowych w drodze ustawy nie budzi współcześnie wątpliwości wobec jednoznacznego wprowadzenia takiego wymogu w art. 217 Konstytucji RP. O wiele bardziej złożony jest natomiast drugi aspekt sprawiedliwości podatkowej – postulat równego obciążenia podatkowego.
Autor poszukuje współczesnego rozumienia tego wymogu, a – po jego ustaleniu - zestawia je z wybranymi konstrukcjami normatywnymi regulowanymi w polskim prawie podatkowym. W związku z tym, w artykule prezentowana jest teoria sprawiedliwości formalnej oraz teoria ekwiwalencji i formułowane w nich niegdysiejsze wyróżniki sprawiedliwego opodatkowania. Następnie zaś autor odwołuje się do koncepcji dostosowania obciążenia podatkowego do zdolności płatniczej podatnika jako współczesnego kryterium równego opodatkowania. Z takim przejawem sprawiedliwości podatkowej zestawiane są wybrane rozwiązania prawne wynikające z przepisów ogólnego i szczególnego (szczegółowego) prawa podatkowego. Wszystko to prowadzi zaś do wniosku, że polski ustawodawca w imię zapewnienia równowagi budżetowej państwa oraz ochrony interesu finansów publicznych poświęca sprawiedliwe, tzn. równe opodatkowanie, którego miernikiem jest obciążenie podatkowe dostosowane do zdolności płatniczej podatnika.