TORUŃSKI ROCZNIK PODATKOWY

Hanna Filipczyk
Dlaczego unikanie opodatkowania jest (nie)moralne? Etyka, metaetyka i podatki

Streszczenie

Unikanie opodatkowania jest poważnym problemem finansów publicznych i życia społecznego. Jednak w świecie, w którym współistnieją niewspółmierne etyczne paradygmaty (A. MacIntyre), niełatwym zadaniem jest argumentowanie na rzecz tezy o niemoralności tej praktyki. W artykule tym podjęto próbę skonstruowania takiego argumentu.

Unikanie opodatkowania, jako sposób działania zgodny z „literą” prawa podatkowego, lecz sprzeczny z jego „duchem”, nie spełnia testu imperatywu kategorycznego I. Kanta. „Maksymy postępowania” podatnika unikającego opodatkowania nie można zuniwersalizować bez sprzeczności. Podatnik ten bowiem zakłada istnienie prawa i z niego korzysta, lecz postępuje w sposób, który przyjęty jako powszechny, uczyniłby prawo dysfunkcjonalnym i doprowadziłby do jego rozpadu. Prawo nie mogłoby przetrwać jako system w razie powszechnego stosowania wykładni literalnej. Jego cechą istotną jest bowiem inteligibilność, za którą odpowiada jego „duch” (ratio legis).

Ten sposób argumentowania jest niewolny od trudności. Odzwierciedla jednak źródłową moralną intuicję: że moralnie złe jest przyjmowanie postawy manipulacyjnej wobec innych oraz ich aktów mowy, w tym do tych, które składają się na prawo. Jest to jednym z powodów, dla których „unikanie podatku może być zgodne z prawem, ale nie jest jeszcze cnotą” (Lord Denning).

 Bibliografia

1. Almendral V.L., Tax Avoidance and the European Court of Justice: What is at Stake for European Anti-Avoidance Rules?, (2005) 12 Intertax.
2. Barker W.B., The Ideology of Tax Avoidance, (2009) 40 Loyola University Chicago Law Journal.
3. Brooks M., Head J., Tax Avoidance: In Economics, Law and Public Choice, [in:] Tax Avoidance and the Rule of Law, Cooper G.S. (ed.), IBFD Publications, Amsterdam 1997.
4. Brooks N., The Responsibility of Judges in Interpreting Tax Legislation, [in:] Tax Avoidance and the Rule of Law, Cooper G.S. (ed.), IBFD Publications, Amsterdam 1997.
5. Cooper G.S., Conflicts, Challenges and Choices – The Rule of Law and Anti-Avoidance Rules, [in:]  Tax Avoidance and the Rule of Law, Cooper G.S. (ed.), IBFD Publications, Amsterdam 1997.
6. Englisch J., National measures to counter tax avoidance under the Merger Directive, Oxford University Centre for Business Taxation, Working Paper 11/13.
7. Freedman J. (ed.), Beyond Boundaries. Developing Approaches to Tax Avoidance and Tax Risk Management Oxford University Centre for Business Taxation, Oxford 2008.
8. Freedman J., Interpreting Tax Statutes: Tax Avoidance and the Intention of Parliament, (2007) 123 Law Quarterly Review 123.
9. Green S.P., What is Wrong with Tax Evasion?, Rutgers School of Law-Newark, Research Papers Series Paper no. 45.
10. Greggi M., Avoidance and abus de droit – The European Approach in Tax Law, (2008) eJournal of Tax Research, vol. 6, no. 1.
11. Kant I., Groundwork of the Metaphysic of Morals. Revised Edition, Cambridge University Press, Cambridge 2012.
12. Kirchler E., Maciejovsky B., Schneider F., Everyday representations of tax avoidance, tax evasion, and tax flight: Do legal differences matter?, 4 Journal of Economic Psychology 2003.
13. MacIntyre A., After Virtue, University of Notre Dame Press, Notre Dame 1984.
14. Murphy L., Nagel T., The Myth of Ownership: Taxes and Ownership, Oxford University Press, Oxford 2002.
15. Olesińska, Klauzula ogólna przeciwko unikaniu opodatkowania TNOiK, Toruń 2013.
16. Prebble R., Prebble J., Does the Use of General Anti-Avoidance Rules to Combat Tax Avoidance Breach Principles of the Rule of Law – A Comparative Study, (2010-2011) Saint Louis University School of Law Journal 55:21.
17. Prebble Z.M., Prebble J., The Morality of Tax Avoidance, Creighton Law Review, 43, No. 3.
18. Tobor Z., W poszukiwaniu intencji prawodawcy ,Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
19. Waldron J., The Rule of Law and the Importance of Procedure, Public Law & Legal Theory Research Paper Series, Working Paper No. 10-73, October 2010.
20. Weber D., Abuse of Law in European Tax Law: An Overview and Some Recent Trends in the Direct and Indirect Tax Case Law of the ECJ, Part 1 and 2, (2013) 6 and 7 European Taxation.
21. Weisbach D.A., Formalism in the Tax Law, (1999) 66 University of Chicago Law Review.
22. Wood A.W., Kant’s Formulations of the Moral Law, [in:] A Companion to Kant, Bird (ed.), Blackwell Publishing, Oxford 2010.
23. Zalasiński A., The principle of prevention of (Direct Tax) abuse: scope and legal nature: remarks on the 3M Italia case, (2012) 9 European Taxation.