TORUŃSKI ROCZNIK PODATKOWY

Zbigniew Naworski
Tax laws of Royal Prussia (1454-1772)

Summary

An article is divided into six parts, which are strictly connected to one another.
The first part – introductory one – is focused on legal basis of autonomy of the Royal Prussia in Polish-Lithuanian Commonwealth. It presents various interpretations of this status by political elites of the province, polish monarchs and social states of the Commonwealth.
The second part characterises an organisation of tax administration of the province. It is focused especially on a position and competences of the main Prussian finance official - the ‘undertresurer’ (polish: ‘podskarbi’) and his relation to, on the one hand – the treasure of the Commonwealth, and on the other – Prussian society. It also shows dependence of the Prussian tax administration on the General Prussian Diet.
The third part presents the taxation system of the province – various types of tax duties, that were impose on Prussian inhabitants. Differences between Prussian taxes and those existing in other parts of Commonwealth were also underlined.
The fourth part shows a model of an enactment of new taxes in the province. This complicated, but also flexible mechanism, despite constant disputes, most of the time allowed to obtain a compromise as a final result.
The fifth part is a characteristic of an attitude of public opinion of the province to both demands of the polish monarchs as well as tax laws enacted by the General Diet of Polish-Lithuanian Commonwealth.
The sixth part shortly presents an exquisite status and tax laws of Warmia – a land that was a part of Royal Prussia.
The province did not try to avoid accepting and paying taxes for the Commonwealth. In spite of that fact, citizens of Prussia used to argue with monarchs and General Diets of the Commonwealth about: types of taxes and amounts of money to pay. Inhabitants of Prussia wanted to pay taxes on the basis of their – as they called it – ‘old customs’.
The paper is closed by a short conclusion.

 

References

1. Achremczyk S., Reprezentacja stanowa Prus Królewskich w latach 1696-1772, Olsztyn 1981.
2. Achremczyk S., Życie polityczne Prus Królewskich i Warmii w latach 1660-1703, Olsztyn 1991.
   
3. Brünneck W., Zur Geschichte des Grundeigenthums in Ost- und Westpreussen, 1: Die kölmischen Güter, Berlin 1891 ; Bd. 2: Die Lehngüter, Tl. 1, 1 Abteilung: Das Mittelalter, Berlin 1895.
4. Copia Decreti Regni Concernens Interpretationem Privilegii Incorporationis Terrarium Prusia, Archiwum Państwowe w Gdańsku
5. Czaplewski P., Senatorowie świeccy, podskarbiowie i starostowie Prus Królewskich 1454-1772, Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1921, XXVI-XXVIII
6. Czapliński W., Dwa sejmy w roku 1652, Wrocław 1955.
7. Dachnowski J. K., Herbarz szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, Z. Pentek, Kórnik 1995.
8. Deresiewicz J., Z przeszłości Prus Królewskich. Skarbowość Prus Królewskich od r. 1466-1569, Poznań 1947.
9. Dygo M., Studia nad początkami władztwa zakonu niemieckiego w Prusach (1226-1259), Warszawa 1992.
10. Glemma T., Stosunki kościelne w Toruniu w stuleciu XVI i XVII na tle dziejów kościelnych Prus Królewskich, Toruń 1934.
11. Góralski Z., Encyklopedia urzędów i godności w dawnej Polsce, Warszawa 2000.
12. Górski K, Starostowie malborscy w latach 1457-151. Pierwsze półwiecze polskiego Malborka, Toruń 1960.
13. Górski K., Ustrój Państwa i Zakonu Krzyżackiego, Gdynia 1938.
14. Górski K.,  Etatyzm i korporacjonizm w państwie krzyżackim, Przegląd Powszechny 1966.
15. Historia Pomorza, Labuda G. (red.),Tom II do roku 1815, 1, Poznań 1966.
16. Jóźwiak S., Centralne i terytorialne organy władzy zakonu Krzyżackiego w Prusach w latach 1228-1410, Toruń 2001.
17. Larisch K., O podskarbich wielkich, ich obowiązkach, i podwładnych aż do roku 1765, Biblioteka Warszawska 1845.
18. Lengnich G., Geschichte der preussischen Lande königlich-polnische Antheils, 2, Danzig 1722.
19. Lengnich G., Heutiger Zustand der Preuβischen Regiments-Verfassung, [w:] Geschichte der preuβischen Lande königlich-polnische Antheils, V, Danzig 1727, § 64.
20. Lengnich G., Staats-Recht des Polnischen Preussens, Danzig 1760, § 79.
21. Luciński H., Przywilej chełmiński z 1233 r., jego treść oraz dzieje jego postanowień, [w:] Studia Culmensia Histrico – Juridica czyli Księga pamiątkowa 750-lecia prawa chełmińskiego, zb.,  Zdrójkowski Z.(red.), Toruń 1990.
22. Małłek J., Dwie części Prus, Olsztyn 1987.
23. Mikulski K. oprac. Urzędnicy Prus Królewskich XV – XVIII wieku. Spisy, Ossolineum 1990.
24. Naworski Z., Indygenat w Prusach Królewskich (1454-1772), Czasopismo Prawno-Historyczne t. 35, z. 1, 1983.
25. Naworski Z., Sejmik generalny Prus Królewskich 1569-1772. Organizacja i funkcjonowanie na tle systemu zgromadzeń stanowych prowincji, Toruń 1992.
26. Naworski Z., Szlachecki wymiar sprawiedliwości w Prusach Królewskich (1454-1772). Organizacja i funkcjonowanie, Toruń 2004.
27. Odyniec W., Dzieje Prus Królewskich (1454-1772), Warszawa 1972.
28. Pawiński A., Rządy sejmikowe w Polsce 1572-1795 na tle stosunków województw kujawskich, Warszawa 1978.
29. Piotrowski S., Uchwały podatkowe sejmiku generalnego wiszeńskiego 1572-1772, Lwów 1932.
30. Radziwiłł A. S.,Przyboś A., Żelewski R., Pamiętnik o dziejach w Polsce,  Warszawa 1961.
31. Rybarski R., Skarb i pieniądz za Jana Kazimierza, Michała Korybuta i Jana III, Warszawa 1939.
32. Salmonowicz S., Z dziejów walki o tzw. restaurację autonomicznych aspiracji Prus Królewskich w XVIII wieku, Analekta Cracoviensia 1975.
33. Schierling Ch.A., Der wespreuβische Ständestaat 1570-1586, Marburg/Lahn 1966.
34. Szczuczko W., Sejmy koronne 1562-1564 a ruch egzekucyjny w Prusach Królewskich, Toruń 1994.
35. Szorc A., Dominium Warmińskie 1243 – 1772. Przywilej i prawo chełmińskie na tle ustroju Warmii, Olsztyn 1990.
36. Włodarczyk J., Sejmiki łęczyckie, Łódź 1973.
37. Zielińska-Melkowska K. (wyd.), w polskiej wersji Przywilej w polskiej wersji, Pierwotny i odnowiony przywilej chełmiński (1233 i 1251 r.), Toruń 1984.
38. Związek Pruski i poddanie się Prus Polsce. Zbiór tekstów źródłowych, Górski K. (red.), Poznań 1949.

 

Key words:  przywileje, wolności, obciążenia podatkowe, sejmik generalny (prowincjonalny), stany pruskie, szlachta, wielkie miasta, małe miasteczka, biskupi, stany koronne, królowie polscy.